Programma 5. Zuinig op ons klimaat

Onze ambitie met de energietransitie is al jaren een veel bediscussieerd thema in de gemeenteraad. Via raadsbesluiten is de oorspronkelijke ambitie bijgesteld en vertaald naar concrete doelstellingen. Daarbij sturen we op de samenhang van de 3 verschillende onderdelen: energiebesparing, energieopwekking en warmtetransitie.

RES Noordoost Brabant
De gemeenteraad heeft de RES-opgave geaccepteerd. Onder de voorwaarde dat wij niet meer energie opwekken dan nodig is voor onze eigen gemeente. Als toch wordt gevraagd meer te doen voor de regio of voor andere gemeenten, behoeft dat een uitspraak van de gemeenteraad.
Voor Oss betekent dat :

• Reductie CO2 emissie : 49% in 2030 in vergelijking tot 1990

• Energietransitie : ons deel van het RES-bod is :

• Besparing : 11% in 2030 in vergelijking tot 2017
• Grootschalige opwekking :  0,93 PJ duurzame energie in 2030; vergund in 2025
• Volledig energieneutraal in 2050

• Warmtetransitie
  • 7.500 Aardgasvrije woningen in 2030 en volledig afgekoppeld van het gasnet in 2050

1. Energiebesparing

• Hoewel er in toenemende mate initiatieven worden genomen gericht op energiebesparing, is de doelstelling van 11% netto besparing ambitieus. We zien namelijk tegelijkertijd een nieuwe groeiende behoefte aan energie.
• Het Uitvoeringsprogramma Energiebesparing 2019-2023 is door de raad uitvoerig bediscussieerd en uiteindelijk goedgekeurd. Daarmee is bepaald welke activiteiten wij oppakken en hoe wij dat doen. Voor de realisatie van de doelstelling hanteren wij een doelgroepgerichte aanpak. We houden daarbij steeds de balans voor ogen tussen benodigde inspanning en het te bereiken resultaat.

2. Energie-opwekking  

• Afhankelijk van de besluitvorming door de Raad van State en de inzet van de initiatiefnemers worden in 2022 windpark E/dG en zonneveld de Mun gerealiseerd. Dat levert een substantiële bijdrage aan de energie-opwekking op eigen grondgebied.
• Dat geldt ook voor de gerealiseerde SDE+ zon-op-dak projecten van bedrijven voor zover het verder gaat dan eigen energiebesparing dwz dat meer energie wordt opgewekt dan nodig is voor het eigen gebruik.
• Met de Nota Grootschalige opwekking van zonne-energie en de bijstelling op basis van evaluatie is het kader geschetst voor nieuwe zonne-energie projecten. Overigens verwachten wij dat de netwerkproblematiek een rem zal zetten op nieuwe initiatieven.
• Op 28 januari 2021 heeft de gemeenteraad besloten om onze voor 2030 resterende RES-energieopgave te gaan realiseren door middel van windmolens in de Geffense en Lithse polder. En dus niet (ook) door grote zonnevelden in deze polder en/of door windmolens op Stijbeemden. Daarbij gaat de gemeente zich maximaal inspannen om de afstand van de bebouwde kommen tot de windmolens zo groot mogelijk te laten zijn, met als uitgangspunt 2 kilometer. Als dat laatste niet mogelijk blijkt, gaat de gemeenteraad zich nader beraden. Dat kan ook betekenen dat gekeken wordt naar mogelijkheden voor invulling van 50 hectare zonnevelden buiten de Geffense en Lithse polder. Om een goed beeld te hebben van de werkelijke restopgave wordt die opnieuw berekend per 1 januari 2022.
• Met de afschaling van de omvang van het windinitiatief in de Duurzame Polder is opnieuw de vraag gerezen  wie het bevoegd gezag is voor de behandeling van het initiatief van het Windcollectief. En hoe de 3 partijen, te weten de partijen gemeenten Oss, Den Bosch en de provincie Noord-Brabant, verder gaan in hun samenwerking. Wij verwachten dat dit in het derde kwartaal van dit jaar zal zijn uitgelijnd. De uitkomst zal sterk bepalend zijn voor onze aanpak en de daarmee gemoeide investeringen.

3. Van het gas af

• Nieuwbouw is inmiddels verplicht gasloos. Later dit jaar presenteren wij de concept Transitievisie Warmte die volgens landelijke voorschriften in 2021 moet worden vastgesteld. Daarbij werken we intensief samen met o.a. de woningcorporaties. Voor de bestaande bebouwing is dit onderdeel van de energietransitie als het ware de olifant in de kamer. De consequenties hiervan landen direct op iedere individuele keuken- en bestuurderstafel.
• Onze ambitie op dit onderdeel is beperkt. We doen wat we moeten doen en dat doen we goed. We haken aan op wat al staat te gebeuren. We verwachten in de komende jaren nieuwe inzichten die gaan helpen. We volgen goed wat er op dit terrein gebeurt. Met ons energiebesparingsprogramma leggen we de link met de warmtetransitie door in te steken op reductie van het gasgebruik o.a. door het stimuleren van ander gedrag, isoleren en elektrisch verwarmen.

Samenwerking
Samenwerking is belangrijk op dit complexe terrein. We werken samen in RES-verband en vervullen daarin een voortrekkersrol. We hebben met de woningcorporaties een Duurzaamheidsakkoord gesloten en meerjarige prestatie-afspraken gemaakt. We zijn actief in het Duurzaamheidsberaad van de G40, mede vanuit de bijzondere samenstelling van onze gemeente met haar 3 gebieden waardoor vele energievraagstukken bij ons samenkomen. In de Duurzame Polder werken we samen met Den Bosch en de provincie Noord-Brabant. Ook het Rijk en het Nationaal Programma RES zijn hierbij betrokken.

Begrotingsconsequenties
Onderzoeksrapporten laten steeds weer zien dat de energietransitie in Nederland stagneert. Het beroep dat op gemeenten wordt gedaan, overstijgt de benodigde instrumenten zoals expertise, geld, personele capaciteit en mandaat. Bovendien is de voedingsbodem voor maatregelen bij het publiek en bedrijven maar matig vruchtbaar.
Om onze doelstellingen te kunnen realiseren, zijn extra geld en personele capaciteit nodig. Afwachten is wat het Rijk aan extra middelen voor uitvoering van de RES-sen, voor energiebesparing, duurzame opwek en de warmtetransitie gaat bijdragen. De vertraging in de realisatie van windpark Elzenburg/de Geer betekent dat wij pas later de beschikking krijgen over de middelen uit het Duurzaamheidsfonds.
Voor wat betreft de personele capaciteit moeten we er rekening mee houden dat het hier om nieuwe uitdagingen gaat waarmee in gemeenteland nog weinig ervaring is opgedaan en dat de arbeidsmarkt ook op energiegebied overspannen is.

De neveneffecten van onze consumptiemaatschappij en grondstoffenschaarste zijn onderwerpen die groeiende aandacht trekken en tot overheidsmaatregelen leiden. We zetten in Oss al langer in op de zogenoemde Ladder van Lansink: reduce, re-use, recycle. Daarmee verbinden we de opgave aan de voor- en achterkant.

Afvalinzameling

We werken stapsgewijs toe naar een bestendig inzamelsysteem waarmee we de landelijke afvaldoelstellingen halen. We streven naar een zo hoog mogelijk milieurendement en een goed serviceniveau voor onze burgers, tegen zo laag mogelijke kosten met kostendekkende tarieven. Per 1 januari 2022 zetten we een volgende stap met het invoeren van een vorm van Diftar (betaling per lediging). Daarnaast gaan we dan ook de pilot 2-2-2 uitvoeren. In het najaar evalueren we de resultaten.

Met een aantal andere gemeenten doen we vervolgonderzoek naar nascheiding als aanvulling op bronscheiding. Dit richt zich met name op restafval afkomstig uit hoogbouw en stedelijke gebieden. Gelet op de huidige marktomstandigheden wordt gekeken naar een eventuele exploitatie en realisatie van een nascheidingsinstallatie (NSI) in Oost-Brabant. De eerste gedachten zijn dat met nascheiding zo’n 15-30% meer herbruikbare grondstoffen kunnen worden gerealiseerd.

Circulaire economie
We gaan met het bedrijfsleven in gesprek over hoe we de afspraken uit het Grondstoffenakkoord vertalen naar Oss. Een en ander wordt uitgewerkt in het programma Vitale Economie (programma 6). We pakken samen met het bedrijfsleven de plasticproblematiek aan.

We hechten aan een aantrekkelijke, duurzame, groene, gezonde, veilige openbare ruimte. Dat is onderdeel van ons visitekaartje. In de inrichting daarvan houden we rekening met de eisen van de tijd en zoeken we naar toekomstbestendigheid. Noodzakelijk groot onderhoud en vervanging vragen om een groeiend budget en bieden kansen om opgaven voor klimaat, biodiversiteit, energie en mobiliteit te combineren. Betrokkenheid en zorg van inwoners voor de eigen woonomgeving vinden we belangrijk. We stimuleren en faciliteren inzet hierop, onder andere via de website https://www.mijnbuurtoss.nl .

Een goede bewaking en borging van de kwaliteit van bodem, water en lucht vinden we een belangrijke basisvoorwaarde voor een veilige en gezonde leefomgeving. De invoering van de Omgevingswet, veranderende bodemtaken en actualiteit vragen meer aandacht en inspanning op projecten en op de vertaalslag van wet- en regelgeving dan beschikbaar. Een herijking op personele inzet voor de milieu-thema's lucht, geur, geluid, externe veiligheid, bodem en water is nodig.

We anticiperen op klimaatverandering en houden rekening met een toename van extreme regen-, hitte- en droogteperiodes. Generiek betekent dat meer aandacht voor klimaatrobuust bouwen en (her)inrichten en meer ruimte en aandacht voor water en groen in nieuwe en bestaande wijken. We hebben hierbij ook aandacht voor verbetering van de biodiversiteit door meer natuurinclusieve inrichting. Via de maatregelen in het integraal Uitvoeringsplan (IUP) krijgt dit invulling. Als uitwerking van de routekaart Groen Blauw Natuur voeren we versterking van het bomenbestand uit, verkennen we uitbreiding van het natuurnetwerk en brengen we kansen voor natuurinclusiviteit in beeld.   
We zetten in op klimaatbewustzijn en gezondheid met handelingsperspectief en concrete acties voor meer groen en water en minder verstening. Inwoners, instellingen en bedrijven hebben met veel eigen bezit ook een belangrijke eigen rol hierin.  We stimuleren groene daken, vergroening en afkoppelen van regenwater (Steenbreek acties, subsidieregeling As50+ gemeenten en waterschap Aa en Maas enz.).

Voor verbetering van de waterveiligheid vanuit de Maas wordt via het project Meanderende Maas de verdere voorbereiding voor uitvoering afgerond. Uitvoering start in 2023. Vooruitlopend daarop wordt dit jaar gestart met de werkzaamheden voor de meander Diemen-Deden. Een verkenning voor de aanpak van het traject Cuijk-Ravenstein wordt begin 2023 met de vaststelling van een voorkeursalternatief afgerond. In al deze trajecten zoeken we naar koppelkansen.